Kościół w Pisarzowicach - opis architektoniczny, próba interpretacji.

Jest jednonawową świątynią o skomplikowanej bryle, na sposób neoromantyczny, asymetryczny. Elewacje o starannie przemyślanej kolorystyce i znakomitym warsztacie murarskim i kamieniarskim świadczą wymownie o znaczeniu jakie obiekt miał dla fundatora.
Fasada znajduje się od północy, prezbiterium od południa. Fasada jest jednowieżowa - wieża nad wejściem na osi, od zachodu ryzalit (część budynku wysunięta przed jego lico, zaznaczona w planie) na planie półkola, z półkoliście zamkniętymi okienkami, jest zwieńczony wydatnym gzymsem. Fasada została skomponowana asymetrycznie z użyciem romańskich form - zamknięcie nad wejściem łukiem z użyciem w archiwolcie (zewnętrzna część łuku widziana od czoła i od dołu, często wypełniana ornamentem lub rzeźbą) wałka i wklęski, tympanon pozostawiono gładki. Kapitele (górna część kolumny, jej zwieńczenie) kolumn kostkowe, zdobione plecionką wykonaną w płytkim reliefie. Naroże wschodnie fasady zaokrąglone, zachodnie ścięte z kamiennym rustykowaniem na narożach, w trójkątnych szczytach okienka zamknięte łukiem. Naroża wieży zdobi podobna rustyka. Od wschodu wieża posiada odcinkowy kamienny spływ łączący z gzymsem narożnik.
Elewacja wschodnia została podzielona skarpami na przęsła o symetrycznie nierównej szerokości - najszersze jest środkowe, mieszczące wielkie okno, flankowane (ustawione symetrycznie po bokach) dwoma parami okien w przyziemiu i powyżej (od strony północnej i wysokim oknem od południa) . Od południa elewacji wschodniej obszerny aneks, być może zakrystia, z okienkami w formie biforiów (podwójne okno przedzielone kolumną).
Jest nakryty dwuspadowym dachem, wejście do aneksu od południa, przykryte analogicznie.
Parter elewacji zachodniej sześcioosiowy, na skrajnych osiach portale zwieńczone trójkątnie. Pozostałe osie są wyznaczone przez podwójne okienka zamknięte półkoliście. Od północy wieloboczny narożnik z okienkami również zamkniętymi półkoliście oraz wzmiankowany ryzalit na planie półkola.
Oś środkową drugiej kondygnacji stanowi wielkie, trójdzielne okno flankowane dwoma małymi. W szczycie nad oknem kartusz herbowy.
Główne wejście pod wieżą jest sklepione krzyżowo, takie samo sklepienie pod chórem muzycznym. Wnętrze nawy podzielone jest na przęsła o nierównej szerokości - odpowiada podziałom elewacji wschodniej. Przęsło skrajne północne jest przesklepione kolebkowo, centralne - krzyżowo. Sklepienie części głównej wzmacniają gurty (pasy na sklepieniu wzmacniające jego konstrukcję, podparte od dołu, czasami pełnią funkcję dekoracyjna) spływające na smukłe półkolumny, z wyraźnie podkreślonym enthasis ( zgrubienie w partii środkowej kolumny przeciwdziałające jej optycznemu zwężeniu). Ich głowice zdobią motywy palmetowe (stylizowany motyw palmy o symetrycznym układzie liści przypominającym rozłożoną dłoń) i stylizowany ornament chrząstkowy ( charakterystyczny dla renesansu podłużny ornament z guzkami). Następne przęsło, podobnie jak pierwsze, również sklepione kolebkowo. Prezbiterium zamknięte półkoliście, zostało sklepione konchą (połowa półkuli), posiada trzy okna zamknięte łukiem, od wnętrza oddziela je wydatny łuk tęczowy z dewizą.
We wnętrzu znajdują się: od północy chór muzyczny, przy ścianie wschodniej nawy obszerny balkon. Chór otwiera się do wnętrza trzema arkadami zamkniętymi półkoliście, z których środkowa jest wyższa. Arkady wsparto na wiązkowych filarach. Balkon w części północnej wsparty na dwóch kolumnach z kostkowymi kapitelami, trzymającymi łuk segmentowy. Podobnie wsparta część środkowa i południowa. Nad częścią środkową balkonu sklepienie kolebkowe, poprzeczne do osi nawy, wzmocnione gurtem wspartym na konsolach zdobionych ornamentem roślinnym. Nad częścią północną i południową balkonu sklepienia krzyżowe. Parapet balkonu od strony nawy posiada wydatny gzyms zdobiony geometrycznym ząbkowaniem i konsolami.
Oświetlenie nawa zawdzięcza dwóm wielkim oknom umieszczonym naprzeciw, o kształcie zamkniętego półkoliście triforium, z kamieniarką nawiązującą do maswerku, z kolistymi i pionowymi laskowaniami. Pod prezbiterium i zakrystią znajduje się krypta.
Elewacje z surowego kamienia, otwory i rustyka o kamieniarce z czerwonego piaskowca, podobnie detale, nadają całości umiaru w doborze barw, asymetria w kompozycji elewacji urozmaica bryłę w duchu romantycznym, odpowiada też modzie z czasów powstania obiektu - secesji, która również ceniła pozorny brak równowagi. Chełm wieży o szkielecie z drewnianych belek sugeruje jego wieloboczny kształt, ostro zwieńczony. Nad wejściem frontowym okrągła blenda o rozglifionym (rozszerzającym się) obramieniu. Znajdują się tam również lizeny (płaski pas muru bez bazy i głowicy) wsparte na konsolkach z motywami figuralnymi. We wnętrzu na ścianach znajdują się polichromie wśród których można rozpoznać Wszechwidzące Oko na łuku tęczowym, postacie świętych oraz inne symbole np. barka i kotwica, na zewnątrz reliefowe wyobrażenia trytona, orła i smoka zdobiące wsporniki lizen na fasadzie. Herb w szczycie od strony zachodniej posiada czterodzielną tarczę, jest ukoronowany na tle płaszcza heraldycznego.
Program ikonograficzny całości został zapewne bardzo dokładnie przemyślany. Może stanowić temat osobnego studium, ponieważ łączy w sposób synkretyczny motywy różnych tradycji, co jest charakterystyczne dla epoki fin du siecle. Przeznaczenie obiektu jako świątyni rodowej i mauzoleum narzucało pewne motywy. Jednakże ich repertuar w zestawieniu z heraldyką odnosić się musiał w sposób konkretny do rodziny, uwzględniając prawdziwą i mityczną przeszłość oraz koligacje. Nawiązywanie motywami architektonicznymi do różnych epok i świadome wykorzystywanie symboliki rozwiązań świadczy o bogactwie idei rodziny i jej głębokim przemyśleniu. Przykładem niech będzie otwarcie chóru na nawę: to oprócz oczywistego dla chrześcijaństwa znaczenia liczby "3" nawiązanie do łuku triumfalnego np. Konstantyna Wielkiego. Na kapitelach kolumn, oprócz motywów roślinnych, znajdują się napisy, obecnie trudne do odczytania, których treść wiele powiedziałaby o programie całości. Kościół w Pisarzowicach niech świadczy o tym, jak niewiele jeszcze wiemy o całkiem niedawnej przeszłości, a badając ją należy, jak mi się wydaje, pozbyć się uprzedzeń ideologicznych i zająć się historią i znaczeniem kulturowym.



Fasada - elewacja frontowa mieszcząca główne wejscie,często bogato zdobiona.
Elewacja - ściana budynku, może być np. boczna, ogrodowa, tylna.
Prezbiterium - część kościoła mieszcząca ołtarz główny, wydzielona architektonicznie.
Ryzalit - część budynku występująca z lica elewacji, zaznaczająca się w planie.
Skarpa (przypora - przyścienny filar, roszerzający się uskokowo ku dołowi, wzmacniający ścianę i sklepienie.
Sklepienie kolebkowe (beczkowe) - sklepienie o przekroju półkolisym.
Rustyka - dekoracyjne opracowanie ściany lub jej elementów naśladujące naturalny kamień.
Powyższy opis ilustrują:
http://kepno.socjum.pl/galeria/foto/278/0
http://kepno.socjum.pl/galeria/foto/278/1
http://kepno.socjum.pl/galeria/foto/278/2

Edytowano 8razy, ostatnia edycja 2010-01-24 22:57:20

Pozostaję pod wrażeniem treści tego wpisu, profesjonalizmu, drobiazgowości oraz nakładu pracy jaki zapewne został włożony w to opracowanie. Moim skromnym marzeniem jest aby tą pracę uzupełniały zdjęcia świątyni z zewnątrz i środka na których chociażby w prostym programie paint, byłyby zaznaczony takie formy jak: ryzalit czy np. kolumny kostkowe. Zdaję sobie sprawę, że HeniuB dodał opis prawie każdej skomplikowanej formie czy nazwie, tak aby były one czytelne i zrozumiałe dla śmiertelnika ale może dzięki zdjęciom młodzież, starsza młodzież i ta najstarsza młodzież szybciej nauczyła by się czegoś nowego. Dziękuję za umieszczenie tego opracowania na stronie.

Edytowano 1raz, ostatnia edycja 2009-10-11 12:54:12

ja również dziękuje i podpisuję się pod wypowiedzią kempena - fajnie by było wzbogacić opis o zdjęcia. A może prezentację w powerpointcie zrobić i do plików wrzucić?

Jestem pod wrażeniem zarówno opisu jak i nakładu pracy. Duży szacunek dla autora i jedna prośba o wrzucenie tego opisu również na stronę socjum Syców. Kościół w Pisarzowicach mógłby byc elementem łączącym działania Socjum Kępno ze społecznościami Sycowa i Ostrzeszowa.

Edytowano 1raz, ostatnia edycja 2009-10-11 14:39:35

Autor tego opisu zapomniał o bardzo ważnym zdaniu, które planował zamieścić: "ciag dalszy nastąpi". W opracowaniu są szkice, które będą wizualizacją treści, a także pojawią się odpowiednie opisy pod zdjęciami, które są już zamieszczone na stronie.

Podpisuję się pod wszystkim "achami" wyżej !!! naprawdę jestem pod wrażeniem !
jeśli zaś chodzi o uzupełnienie tekstu, proponuję modyfikować powyższy za każdym razem łącząc tym samym go w jedną całość no i żeby nasze komentarze nie były zbędnym przerywnikiem !

i z niecierpliwością czekam na ciąg dalszy

Heniu! Szok!!! Pozdrawiam!