Niedawno udało mi sie kupic ksiązke Friederike Kempner,der schlesicher Schwan autorstwa Gerharda Mostara.
Autor pisze o urodzonej w Opatowie pisarce/poetce F. Kempner i jej twórczości.
Poniżej kilka przetłumaczonych stron... .
Niestety jak zwykle,sformatowany w Wordzie tekst po wklejeniu tutaj troche sie ,,rozlazł"... .

Friederike Kempner – śląski łabędź i żydowski słowik, pisarka.
F. Kempner jest znana ze względu na niezwykły komizm, jakim posługiwała się w liryce i obronę praw człowieka. Na jej kamieniu nagrobnym została wyryta inskrypcja: Jej życie było poświęcone pracy intelektualnej i dziełom miłosierdzia.

Urodziła się 25 czerwca 1828 roku w Opatowie koło Kępna (wówczas pruska prowincja poznańska). Jednakże we własnej biografii odmłodziła się o osiem lat, podając rok 1836. Taką też datę można odczytać z urny z jej prochami, znajdującej się na Starym cmentarzu Żydowskim we Wrocławiu. Fryderyka przyszła na świat jako czwarte dziecko państwa Kempnerów. Jej matka, Maria Kempner, pochodziła z polsko-żydowskiej rodziny Aschkenasy. Była to kobieta niezwykle postępowa i dobrze wykształcona. O ojcu, Joachimie Kempnerze, źródła mówią niewiele. Wiadomo, że pochodził z żydowskiej rodziny, która osiedliła się w wielkopolskim majątku Kempen po przybyciu z Prus Wschodnich. Panna Kempnerówna, jak i jej bracia Dawid i Izydor, a także siostra Luise kształceni byli w domu
.
Matka uczuła ich historii, literatury, języka francuskiego oraz oświeconej religii żydowskiej (rodzina Kempnerów otwarcie przyznawała się do tradycji judaistycznych, jednocześnie identyfikując się z oświeconymi liberałami, którzy popierali niezależność żydowską). Przypuszcza się, że to właśnie po niej Fryderyka, Luise i Dawid odziedziczyli talent literacki. Wychowanie wpłynęło na wszystkie dzieci państwa Kempnerów, cała czwórka w swym dorosłym życiu była mocno zaangażowana w sprawy społeczne. W 1844 cała rodzina przeniosła się z majątku opatowskiego na Śląsk do wsi Droschkau (Drożki?) koło Wrocławia. Na decyzję o przeprowadzce wpłynęła XIX-wieczna polityka pruska wobec Żydów. Na Śląsku ustawy sprzyjające wyznawcom judaizmu weszły w życie dużo wcześniej, niż w innych regionach niemieckich. Z tą niewielką miejscowością, Fryderyka związała się na tyle mocno, że poświęciła jej jeden z wierszy napisany w 1903 roku, tuż przed śmiercią. Po śmierci rodziców Friederike przeprowadziła się do odziedziczonego po ojcu majątku Friederikenhof (Gierczyce).

Największą tragedią poetki był pogarszający się z wiekiem wzrok, a w końcu prawie zupełna ślepota. Z tego powodu żydowski słowik wycofał się ze sfery publicznej. Kempner pod koniec życia utrzymywała kontakty jedynie z najbliższą rodziną i wybranymi znajomymi. Życie prywatne Fryderyki owiane jest tajemnicą. Do końca życia pozostała Fräulein Kempner, czyli „panną Kempnerówną”. Nie posiadała również dzieci. Herrmann Mostar, krytyk, który nazwał ją śląskim łabędziem, charakteryzował jej podejście do płci przeciwnej następująco: do mężczyzn nigdy nie żywiła ani histerycznej nienawiści, ani histerycznej tęsknoty. O relacjach damsko-męskich w jej wierszach także nie ma ani słowa. Zaznacza również, że poetka bardziej ukochała swoje zwierzęta domowe: psa Nero, papugę Koberle i Księcia – kanarka, niż mężczyzn.
Wiadome jest natomiast, że od najwcześniejszych lat Kempner angażowała się w inicjatywy społeczne – zarówno w Opatowie, jak i w okolicach Friederikenhof czy Drożkach.. Z początku, w działalności charytatywnej Fryderyka pomagała matce. Pielęgnowała chorych i pomagała potrzebującym. Następnie sama dbała o ubogich, rozdając im chleb raz w tygodniu. Źródła donoszę, że regularnie kazała zapiekać w bochnach monety, by nie zawstydzać ludzi, wciskając im w ręce „gołe pieniądze”. Taka wzmożona działalność społeczna przyniosła jej rozgłos, zanim jeszcze dostrzeżono ją jako poetkę. Przez całe życie walczyła o prawa człowieka, opowiadała się za reformami socjalnymi oraz ujawniała przypadki łamania praw zwierząt. Kempner zwracała uwagę na problem tzw. śmierci pozornej, domagała się precyzyjnego zdefiniowania śmierci klinicznej i budowy domów przedpogrzebowych, w których niedoszły denat mógłby się obudzić z letargu.
Sama wymyśliła sposób mający uchronić ją od takiego losu, rozwiązanie, które w razie nie spełnienia jej życzenia ,czylikremacji ,mogłoby ją uratować po ewentualnym przebudzeniu w grobie – otwory wentylacyjne oraz misterny system dzwoneczków alarmowych, którego jeden koniec był w zasięgu ręki nieboszczyka, a drugi wychodził nad grób i dalej aż do domu pogrzebowego, dzięki temu można było poinformować pracowników cmentarza, że pod ziemią leży żywy człowiek. Friederike Kempner została pochowana na Starym cmentarzu Żydowskim we Wrocławiu, w rodzinnym grobowcu, który posiada… otwory wentylacyjne. Pisarka zmarła 23 lutego 1904 roku w wieku 76 lat. Jej ciało, zgodnie z jej ostatnią wolą, zostało poddane kremacji w Gothcie w Turyngii. Jej prochy spoczęły na cmentarzu przy ul. Ślężnej w ówczesnym Breslau... .

W swojej twórczości Kempner poruszała tematy trudne, wcześniej przemilczane.
Choć zdania są podzielone czy Fryderyka Kempner była wybitną poetką, czy tylko przeciętną grafomanką i epigonką, należy przyznać, że jej poezja jest niepowtarzalna. W swoich pracach podejmowała tematy, których nikt wcześniej przed nią nie podejmował. Do najistotniejszych spraw, jakie poruszała można zaliczyć śmierć pozorną, szkodliwość izolatek więziennych i nierówność społeczną. Poezję tę dziś zaliczyłoby się do zaangażowanej lub wręcz interwencyjnej. Równocześnie zaś odnaleźć w niej można elementy poezji ludycznej lub , co dostrzegli niektórzy krytycy – niezamierzony komizm. Badacze literatury spierają się, czy komizm ten jest starannie przemyślanym bawieniem się stylem i językiem przez śląskiego łabędzia, czy tylko niewprawnym nadużywaniem niepoprawnie wstawionych apostrofów, nadmiernie rozciąganiem słów, i tworzeniem językowych dziwactw poprzez wciskanie wszędzie „e”, gdzie tylko się da.
Za pierwszą tezą opowiada się m.in. niemiecki literaturoznawca Lenz. Uważa on, że poetka toczy w swoich wierszach nieustanną walkę z językowymi i formalnymi zasadami rządzącymi poezją. Doceniał w pisarce jej niepowtarzalną egzotykę, wyrażającą się w łączeniu ze sobą odległych tematów, przy równoczesnej – dziecięcej niemal – sile wyobraźni. To właśnie sprawiało, że materiał zapowiadający się na tragiczny, szybko obraca się w (niekoniecznie zamierzony) komizm. To właśnie dzięki niemu Kempner do dziś posiada czytelników, mimo druzgocących recenzji swojej twórczości. Friederike Kempner debiutowała w 1861 roku dramatem Berenize, rok później wydała dwie nowele Roger Bacon i Eine Frage Friedrichs des Groβen (1862). Nie zyskały jednak popularności, i nawet dzisiaj są ciężko dostępne na rynku antykwarycznym, a prawie nie do dostania w tłumaczeniu. W sumie autorka napisała 5 nowel i 5 dramatów. Większość z nich porusza tematy historyczne (często żydowskie) a ich akcja osadzona jest w dalekiej przeszłości. Dramat Rudolf II, jako jedyny, doczekał się wystawienia na deskach teatrów w Berlinie w 1873 r i Wrocławiu w1874 r.

W 1867 roku poetka wydała najbardziej znaną polemikę pod tytułem Memoriał o konieczności ustawowego wprowadzenia domów pogrzebowych (Denkschrift über die Notwendigkeit der gesetzlichen Einführung von Leichenhäusern). Memoriał ten doczekał się sześciu wznowień i był tłumaczony na kilka języków. Traktuje o zdefiniowaniu pojęcia śmierci klinicznej i potrzebie zakładania domów pogrzebowych, gdzie ludzie pogrążeni w letargu, a uznani za zmarłych, mogliby się wybudzić. Praca ta, jest o tyle istotna, że przypadki grzebania żywcem pod koniec XIX wieku były dość częste. Kempner była tego świadoma, w Memoriale przytoczyła autentyczne historie rzekomych zmarłych, który przebudzili się już po zamknięciu w trumnie i pochowaniu pod ziemią.Pisarka traktowała pochówek żywcem za akt barbarzyństwa i poważne wykroczenie przeciwko prawom człowieka

Niestety, inne pisma teoretyczno-polemiczne Fryderyki są dziś prawie nieznane. Jest to przykre, zwłaszcza, że niektóre z nich miały wpływ na decyzje polityczne i sądownicze podejmowane w XIX-wiecznych Prusach. Prócz Memoriału poetka napisała wiele wierszy o tej tematyce - w Das scheintote Kind opisuje ostatnie minuty życia dziecka, które niespodziewanie budzi się w grobie:
Stürmisch finst're Nacht
Kind im Grab erwacht,
Seine schwache Kraft Jäh zusammenrafft.
Überall ist's zu
Mutter, wo bist Du?
Stoßet aus den Schrei, Horchet still dabei.

Burzowa,straszna noc,dziecko obudzila w grobie/wszędzie zamknięte.Mamo,gdzie jesteś?
Łkając wsród krzyków ciągle jej nasłuchuje.

Wyraźnym piętnem odbiło się na pisarce odejście obojga rodziców w krótkim czasie. Szczególnie dotknęła ją śmierć matki, z którą była bardzo mocno związana. To jej właśnie poświęciła wiele ze swoich późniejszych poematów. Niektóre adresowała bezpośrednio do niej, czyli Marii Kempner, inne stanowiły luźne impresje. Bezpośrednio po śmierci matki Fryderka napisała:

Ewig, ewig waren wir vereint,
Eins in Wort, Gedanke, Tat,
Uns nur Gott geschieden hat

Zawsze, zawsze byłyśmy zjednoczone, W Słowie, Myśli, Czynie, Rozdzielić mógł nas tylko Bóg!.

Jak to było już wspomniane na początku, pisarkę zajmowały również prawa zwierząt. Wyraz jej filozofii i miłości do domowych pupili można dostrzec w wierszu Gegen die Vivisektion (Przeciwko wiwisekcji):

Nieznany zespół dusz przykutych
Biednego zwierzęcia do człowieka
Zwierzę jest więc ergo duszę ma
Tylko mniejszą niż my.

W 1880 roku Paul Lindau, ówczesny literaturoznawca, we własnym czasopiśmie Die Gegenwart (Współczesność) dokonał swoistego odkrycia Fryderyki. Do opublikowanych wierszy dołączył istny pean pochwalny na cześć poetki. Gest ten jednak podszyty był dozą złośliwości, a nawet cynizmu. Najważniejsze jednak dla Kempner było to, że jej twórczość od tamtej pory znalazła rzesze czytelników. W ciągu zaledwie dwóch dekad, doczekała się ośmiokrotnych wznowień, będących stale uzupełnianymi o kolejne utwory. Ostatnie wydanie ukazało się rok przed śmiercią pisarki, w 1903 roku. Nagła popularność wiązała się jednak z falą niechęci, a także, nie rzadko antysemickimi, pogróżkami. Powodzenie przyniosło Fryderyce wiele żartów na jej temat i zgryźliwych komentarzy. Jednocześnie, to że jej wiersze doczekały się licznych parodii, świadczy o renomie poetki w tamtym czasie.

Do dzisiaj nie do końca wiadomo, które utwory zostały napisane przez śląskiego łabędzia, a które natomiast są anonimowymi paszkwilami. W odpowiedzi na obelgi, Kempner pisała coraz to nowe wiersze – w jednym z nich porównała poetę do słowika, a krytyków do polujących na niego kotów. Po śmierci pisarki, jej twórczość stopniowo popadała w zapomnienie. Krążą plotki, że przyczynili się do tego sami bliscy Fryderyki, którzy postanowili wykupić cały nakład jej antologii. Chcieli w ten sposób uchronić dobre imię rodziny przed zniesławieniem i obśmianiem. Po 1904 roku natomiast zupełnie wstrzymali powielanie jej dzieł. Ukazywały się one jednak w tajemnicy lub były przekazywane ustnie. To spowodowało niemały chaos edytorski i tym bardziej utrudniło rozpoznanie prawdziwych wierszy autorki od parodii. W czasie II wojny światowej twórczość Kempner została całkowicie zakazana w Niemczech ze względu na żydowskie pochodzenie autorki. To ostatecznie wykreśliło Friederike Kempner z kanonu literackiego.

-bonobo

Dzięki bonobo za ciekawe rzeczy.